تحصیلات و تغییر نگرشهای اجتماعی- فرهنگی در آیینة پیمایشهای ملی
محورهای موضوعی : پژوهش مسائل اجتماعی ایران
1 - دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه خوارزمی، ایران
کلید واژه: تحصیلات, توسعةانسانی, تغییر نگرش‌ها و ارزش‌ها.,
چکیده مقاله :
از آنجا که نگرش‌ها وگرایشهای مردم هم مقوّم و هم بازنمای دگرگونیهای فرهنگی و اجتماعی جامعه هستند، هر عاملی که قادرباشد به درک بهتر آنها کمک کند، مهم و قابل مطالعه هستند. به این دلیل بررسی رابطة تحصیلات با نگرشهای اجتماعی- فرهنگی به عنوان موضوع اصلی این نوشتار انتخاب شد. برای تحلیل این موضوع از نظریة توسعة انسانی اینگلهارت و نقش آن در تحولات نگرشی بهره گرفته شد و اطلاعات موردنیاز از طریق تحلیل ثانویه یافته‌های چند پیمایش ملی به دست آمد. یافتهها حاکی از آن است که به موازات افزایش تحصیلات جهت‌یابی کنشگران انسانی در مورد مناسبات خانوادگی، احساس تعلق به جامعه ملی، الگوی مصرف رسانه‌ای، آگاهی سیاسی، دینداری، طرفداری ازحقوق زنان و محیط زیست و همچنین گرایش به مدارای اجتماعی بهطور معناداری تغییر می‌کند. به این ترتیب می‌توان گفت افزایش تحصیلات یکی از منابع تفاوتهای نگرشی و ارزشی است. در خاتمه، دلالتهای فرهنگی- اجتماعی تغییرات تدریجی در نگرش‌ها و ارزشهای کنشگران انسانی که به موازات افزایش تحصیلات رخ خواهد داد، بررسی شده است.
Since people's social attitudes are both representative and facilitator of socio-cultural changes on a more general scale, any factor that affects them is significant and can be studied. Accordingly, the study on the effect of education on people's social attitudes has become the main focus point of the present paper. To analyze this issue, Inglehart's theory of human development and its role in attitudinal and value changes have been applied. Research information has been gathered through secondary analysis of various national survey data. Findings indicate that in parallel with increasing education, orientations of human actors in relation to family bounds, sense of belonging to the national community, media consumption pattern, political awareness, religious style, advocacy of women's rights and the environment and tendency to social tolerance becomes different. Research findings indicate the fact that increasing education can be a source of attitudinal and value changes. Finally, the socio-cultural implications of gradual changes in the attitudes and values of human actors that will occur in parallel with the increase in education are discussed.
آدورنو، تئودور (1400) مقدمهای بر جامعهشناسی، ترجمه سایرا رفیعی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
آوانز، مری (1395) دانشگاه و رکود اندیشه، ترجمه پیروز ایزدی، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری.
احمدوند، محمد علی (1383) تأثیر تحصیلات بر تغییر ساختار طرحواره‌های تبعیض جنسی، مجله دانشور، سال یازدهم، شماره 4، 24-15.
احمدی، یعقوب (1393) گونهشناسی ارزشهای فرهنگی مبتنی بر هویت جمعی، مطالعه شهروندان سنندج، مسائل اجتماعی ایران، سال پنجم، شماره1، 7-32.
ارشادیان، مینا و یعقوب فروتن (1398) تحلیل اجتماعی و جمعیت‌‌شناختی نگرش دینی در ایران، مجله مسائل اجتماعی ایران، سال دهم، شماره 1، 194-171.
اعتمادی فرد، سیدمهدی (1392) بررسی جامعه‌شناسانه اعتماد اجتماعی- سیاسی دانشجویان درایران با تکیه بر تحلیل ثانویه چندپیمایش ملی، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، دوره ششم، شمار سوم، 54-27.
افشار، فروزان (1398) تکوین شکاف تحصیلی درایران، در کتاب شکافهای اجتماعی درایران (زیرنظرمحمد روزخوش) تهران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
اینگلهارت رونالد (1373) تحول فرهنگی درجامعه پیشرفته صنعتی، ترجمه مریم وتر، تهران، کویر.
اینگلهارت رونالد و نوریس پیپا (1387) مقدس وعرفی، دین و سیاست در جهان، ترجمه مریم وتر، تهران، کویر.
اینگلهارت رونالد و کریستین ولزل (1389) نوسازی، تغییرفرهنگی و دموکراسی، ترجمه یعقوب احمدی، تهران، کویر.
بارون، رابرت ا.
، دونابرن وبلرتی.
جانسون (1389) روانشناسی اجتماعی، ترجمه علی تحصیلی، تهران، کتاب آمه.
برگر، پیتر و ساموئل هانتینگتون (1382) چندجهانی شدن، ترجمه علی کمالی و لادن کیانمهر، تهران، روزنه.
بودون، ریمون (1383) منطق اجتماعی کنش، ترجمه عبدالحسین نیک‌گهر، تهران، توتیا.
بهمنی لیلا و داریوش باستانی (1394) مصرف‌گرایی و سواد رسانه ای، مطالعه موردی، زنان ساکن شهر شیراز، فصلنامه توسعه اجتماعی، دوره 10، شماره 1، 212-187.
تامپسون، جان بروکشایر (1379) رسانهها و نوگرایی، ترجمه علی ایثاری کسمایی، تهران، موسسه انتشاراتی روزنامه ایران.
تاملینسون جان (1381) جهانی شدن و فرهنگ، ترجمه محسن کریمی، تهران، مرکز بینالمللی گفتوگوی تمدنها، دفتر پژوهشهای فرهنگی.
- ترکارانی، مجتبی (1388) بررسي و سنجش وضعيت مداراي اجتماعي در لرستان، مجله جامعهشناسی مسائل اجتماعی ایران، سال اول، شماره 3، صص 133-157.
جواهری فاطمه، جوادمداحی و حامدسیار خلج (1399) رسانه و سواد زیستمحیطی، بر اساس نمونهای منتخب از ساکنان شهر تهران، فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 58، صص 55-35.
چلبی، مسعود (1375) جامعهشناسی نظم، تشریح وتحلیل نظری نظم اجتماعی، تهران، نی.
----------- (1381) بررسی نظام شخصیت درایران، تهران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر وارتباطات.
حسنی، قاسم (1389) بررسی رابطه بیگانگی سیاسی واجتماعی با مشارکت سیاسی و اجتماعی دانشجویان دانشگاه‌های دولتی شهرتهران درسالهای 87-86، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 50 ، صص130-171.
خانی سعید، حسین محمدزاده و محمدجواد عباسی شوازی (1397) مقایسه میان نسلی ایدهآلهای ازدواج و فرزندآوری، باتأکید بر نقش ویژگیهای زمینهای درشهرستان سنندج، دوفصلنامه مسائل اجتماعی ایران، سال نهم، شماره 2 ، صص 49-76.
خواجهنوری، بیژن و کاوه مهدوی (1392) مطالعه رابطه بين مصرف رسانهاي و احساس امنيت اجتماعي، پژوهشهاي راهبردي امنيت و نظم اجتماعي، سال دوم، شماره6، صص 57-78.
رابرتسون، رونالد (1385) جهانی شدن، تئوریهای اجتماعی و فرهنگ جهانی، ترجمه کمال پولادی، تهران، ثالث.
رازقی نصرآبادی، حجیه بی بی (1395) چگونگيتأثيرگذاري تحصيلات زنان بر تأخيردر فرزندآوری، نتايج يك مطالعه كيفي در بين دانشجويان دانشگاههاي تهران، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال پنجم، شماره 20، 190-167.
رفیعپور، فرامرز (1378) آناتومی جامعه، مقدمهای بر جامعهشناسی کاربردی، تهران، شرکت سهامی انتشار.
ساروخانی باقر و مریم رفعتجاه (1383) عوامل جامعهشناختی مؤثر در بازتعریف هویت اجتماعی زنان، شماره8، صص 71-92.
شهریاری ابوالقاسم، محسن خلیلی و حسین اکبری (1394) سنجش رابطة سرمایة اجتماعی با تساهل مذهبی، نمونه‌پژوهی دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی درایران، دوره چهار، شماره1، 31-1.
صدری، عباس و سجاد مرادی (1396) توسعه انسانی و فرهنگی در کشورهای اسلامی مطالعه شاخص نرخ سواد و مصرف اینترنت در کشورهای اسلامی، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال ششم، شماره 22، 329-305.
عنایت، حلیمه (1377) تأثیر اشتغال زنان بر تقسیم کار در خانواده در شهر شیراز، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره سیزدهم، شماره اول و دوم، صص 142-157.
فلاح مهرآبادی، سمیه و آزاده منصوره اعظم (1393) بررسی علل گرایش دختران به تحصیلات عالی، مطالعات اجتماعی روانشناختی زبان، دوره داوزدهم، شماره2، صص 31-52.
فاضلی، نعمتالله (1397) مسئله سیاست فرهنگی دانشگاه، چیستی چرایی وچگونگی آن در ایران معاصر درسیاست فرهنگ و سیاستگذاری فرهنگی در آموزش عالی ایران، تهران، دفتر سیاستگذاری و برنامهریزی فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات وفناوری، 42-14.
فروتن، یعقوب (1392) چالشهای خانواده معاصر و نوگرایی با تأکید بر طلاق درفرایند گذارجمعیتی، مسائل اجتماعی ایران، سال چهارم شماره 2، 105-129.
قاضینژاد، مریم و نسرین خانی اوشانی (1396) رابطة بین بازاندیشی و گرایش به مهاجرت به خارج از کشور، پژوهشی در میان دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌های دولتی تهران، دوفصلنامه مسائل اجتماعی ایران، سال هشتم، شماره 2، صص 151-174.
قانعیراد، سیدمحمد امین و فرهاد خسروخاور (1385) نگاهی به عوامل فرهنگی افزایش ورود دختران به دانشگاهها، پژوهش زنان، دوره 4، شماره 4، صص 115-138.
کاستلز، مانوئل (1396) قدرت ارتباطات، ترجمه حسین بصیریان جهرمی، تهران، علمی و فرهنگی.
کلانتری عبدالحسین و فقیه ایمانی (1392) فراتحلیل پژوهشهاي انجامشده درباره نابرابري جنسیتی، مجله زن در فرهنگ و هنر، دور 5، شمارة 1، صص 125-142.
گرنفل، مایکل (1389) مفاهیم کلیدی پیربوردیو، محمدمهدی لبیبی، تهران، افکار.
منصورنژاد، محمد (1384) نقش زنان تحصیل‌کرده در تشکیل و تحکیم خانواده، مجله بانوان شیعه، سال دوم، شماره3، صص 107-122.
منصوریان، محمدکریم و فرحناز قادری (1381) عوامل مؤثر بر ساخت قدرت در خانواده (مورد شهر شیراز) مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، شماره 30 و 316، صص 29-294.
مهدوی، محمد صادق و حبیب صبوری خسروشاهی (1382) بررسی ساختار قدرت در خانواده، مجله مطالعات زنان، سال اول، شماره دوم، صص 27-67.
نایبی هوشنگ و تقی آزادارمکی (1385) سکولاریسم و رابطه آن با تحصیلات عالی (مطالعه موردی، جامعه شهری تهران) مجله جامعهشناسی ایران، دوره هشتم، شماره 3، صص 76-93.
نوریس پیپا و رونالد اینگلهارت (1395) جهانی شدن و تنوع فرهنگی، ترجمه عبدالله فاضلی و ساجده علامه، تهران، کویر.
وامقی، مروئه و حمیرا سجادی و حسن رفیعی و غلامرضا قائد امینی (1395) نقش تحصیلات و تعیینکنندههای واسطهای برسلامت کودکان، مجله علوم پزشکی رازی، دوره 23، شماره 147، 33-18.
سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 9034۱۴۰۴/ http، //farsi. khamenei. ir/message-content?id= Bar-Tal Daniel, Kruglanski Arie W.(1988) The Social Psychology of knowledge,Cambridge Universirt press.
Bruce Steve, Yearley Steven (2006) The Sage Dictionary of Sociology, Sage Publications.
Phillips, D., Curtice, J., Phillips, M.and Perry, J.(eds
) (2018), British Social Attitudes، The 35th Report, London، The National Centre for Social Research.
Ranee, Ramya (2018) An Analysis of Push and Pull Factors Motivating Expatriate Migrants to Contemplate Malaysia as their Second Home، A Conceptual Paper, Journal of Business and Social Development.Vol
6, P، 130-148.
Schaefer Richard T.(2003) Sociology, USA، McMillan.
- Van den Berg Job C.and Coffe´Hilde Coffe (2012) Educational and Class Cleavages in Voting Behavior in Belgium، The Effect of Income, EGP Class and Education on Party Choice in Flanders and Wallonia, Acta Politica Vol.47, No
2, p، 151–180.