بررسی رابطۀ سلامت روان شهروندان با طراحی کالبدی شهری (مورد مطالعۀ: منطقه دو شهر کرمانشاه)
محورهای موضوعی : پژوهش مسائل اجتماعی ایرانمحمد قاسمی سیانی 1 * , نسیم فرتاش مهر 2
1 - استادیار گروه پژوهشی برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی، تهران، ایران
2 - کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری، موسسه علمی کاربردی جهاددانشگاهی کرمانشاه، ایران
کلید واژه: طراحی شهری, سلامت روان, رفاه شهروندان, رضایت‌مندی اجتماعی و شهرداری کرمانشاه.,
چکیده مقاله :
شهرها به عنوان محل سکونت، کار، تفریح و ارتباطات، تأثیر بسزایی بر سلامت و عدم سلامت روان شهروندان دارند. مطالعات جدید نشان می‌دهد که رشد و گسترش شهر و شهرنشینی، زمینه وسیعی از عوامل تهدیدکنندۀ سلامت روان را ایجاد نموده است، چنان‌که اختلالات روانی، یکی از بیماری‌های رایج در شهرها و افسردگی، شایع‌ترین آنهاست. این مقاله با مبنا قرار دادن سلامت روان به بررسی رابطه طراحی شهری بر میزان سلامت روان و رفاه شهروندان پرداخته است. تحقیق حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با ابزار پرسشنامه در میان 384 نفر از شهروندان منطقه دو شهر کرمانشاه انجام شده و اطلاعات جمع‌آوریشده با نرم‌افزار spss تحلیل شده است. کیفیت محیط مصنوع و کالبد شهر به عنوان یک عامل در سطح میانی با سایر عوامل در سطوح خرد و کلان دارای اثر هم‌افزایی بر سلامت روان شهروندان است. مهم‌ترین کیفیت‌های طراحی کالبدی شهری، شامل نفوذپذیری، ایمنی، امنیت، غنای حسی، آسایش اقلیمی، زیبایی و اجتماع‌پذیری است که بر سلامت روان شهروندان، تأثیرگذار است. این کیفیت‌ها در چهار بعد منظر شهری، فضاهای عمومی، دسترسی‌ها و معماری و کالبد شهر دسته‌بندی شده و نقش آنها در سلامت روان بررسی شده است. نتایج بیانگر آن است که رابطه و همبستگی ضعیفی میان بعد منظر شهری و سلامت روان وجود دارد و میان بعد طراحی فضاهای عمومی شهری و سلامت روان شهروندان، رابطه معنی‌داری وجود ندارد. همچنین در بعد دسترسی‌ها، رابطه خوب و قوی میان مؤلفه‌های دسترسی و سطح سلامت روان وجود دارد. بر این اساس دسترسی مناسب، یکی از مقوله‌های داری اهمیت برای آسایش و سلامت شهروندان محسوب می‌شود.
Examining the Relationship between Citizens’
Mental Health and Urban Physical Design
(Case Study: District 2 of Kermanshah City)
Mohammad Ghasemi-Siani*
Nasim Fartashmehr**
Cities, as hubs for residence, work, leisure, and social interaction, significantly influence the mental health and well-being of their citizens. Recent studies indicate that urban growth and expansion have generated a broad spectrum of factors threatening mental health, with mental disorders, particularly depression, being among the most prevalent urban health issues. This study investigates the relationship between urban physical design and citizens’ mental health and well-being. Employing a descriptive-analytical approach, the research utilized a questionnaire administered to 384 residents of District 2 of Kermanshah city, with data analyzed using SPSS software. The quality of the built environment and urban physical form, as a meso-level factor, exhibits a synergistic effect with micro- and macro-level factors on citizens’ mental health. Key qualities of urban physical design, including permeability, safety, security, sensory richness, climatic comfort, aesthetics, and sociability, were found to impact mental health. These qualities were categorized into four dimensions—urban landscape, public spaces, accessibility, and urban architecture/physical form—and their influence on mental health was examined. The findings revealed a weak correlation between the urban landscape dimension and mental health, and no significant relationship between the design of public spaces and mental health. However, a strong and positive correlation was observed between accessibility and mental health, indicating that improved accessibility significantly enhances citizens’ mental well-being. Thus, accessibility emerges as a critical factor for citizens’ comfort and mental health.
Keywords: Urban design, mental health, citizen well-being, social satisfaction, Kermanshah Municipality.
Introduction
Humans are profoundly influenced by their surrounding environment, with physical spaces exerting varied psychological effects on citizens. The advancement of technology and the increasing complexity of urban lifestyles have led to a disregard for the logical interplay between visual and functional elements in architecture and urban planning. This has resulted in visual disorder, loss of spatial identity, emotional disconnection from space, impaired spatial perception, and, consequently, diminished mental health and civic well-being, alongside increased psychological stress, anxiety, and depression. While modernization has enhanced quality of life in many respects, it has also introduced challenges that negatively impact citizens’ physical and mental health. According to the Welfare Organization of Iran, Kermanshah Province ranks at an average national level for mental health. However, Kermanshah city faces significant social and psychological challenges, including family issues, poor anger management, and impaired decision-making, which have caused considerable problems for families and society (Welfare Organization of Iran, 2024). Official statistics report that 391,290 individuals in the province are enrolled in social prevention programs, with 2,161 receiving services for substance-related disorders (Statistical Yearbook of the Welfare Organization, 2024). Against this backdrop, this study seeks to address the central question: What is the relationship between urban physical design and citizens’ mental health?
Methodology
This research adopts a deductive strategy and employs a descriptive-analytical, correlational approach. Data was collected through documentary sources and field surveys. Key urban design dimensions influencing mental health, derived from environmental design and crime prevention theories, were operationalized in a questionnaire. The statistical population comprised residents of District 2 of Kermanshah Municipality, totaling 111,800 individuals. Using Cochran’s sampling formula, a sample size of 384 was determined through stratified sampling. The questionnaire’s face validity was confirmed by experts in urban management and planning, and reliability was established using Cronbach’s alpha in SPSS software.
Discussion and Conclusion
The relationship between urban design components and citizens’ mental health was analyzed using Pearson’s correlation test. The results indicated a weak correlation (r = 0.203) between the urban landscape dimension and mental health, suggesting limited influence on psychological well-being. For public spaces, the Pearson correlation yielded a significant level of 0.61, exceeding the assumed correlation threshold, indicating no significant relationship between public space design and mental health. In contrast, the accessibility dimension demonstrated a strong, positive correlation with mental health, implying that enhanced accessibility directly improves psychological well-being. The architecture and physical form dimension showed a weak correlation, suggesting minimal impact on the mental health of District 2 residents. These findings align with Han et al. (2019), who highlighted the role of access to parks and urban spaces in promoting mental health, and Zhang et al. (2016), who identified relationships between built environment qualities and psychological well-being. Among Iranian studies, Taheri et al. (2019) found a strong correlation between well-designed physical environments and citizens’ happiness, while Haghi and Heidarzadeh (2022) confirmed that “functional structure” and “visual character” of urban neighborhoods were strongly associated with mental health.
References
Ahmadi, S., et al. (2012) Examining the relationship between the sense of disorder and the sense of insecurity among Yasouj citizens. Strategic Research on Social Issues of Iran (Strategic Research on Security and Social Order), 1(3), 63–80. [in Persian]
Asghari Ebrahimabad, M. J., & Mameizadeh Owjur, M. (2018) The role of psychological flexibility and psychological hardiness in explaining psychological well-being of soldiers. Clinical Psychology and Counseling Research (Educational and Psychological Studies), 8(1), 37–51. [in Persian]
Azevedo, V., Sani, A., Nunes, L. M., & Paulo, D. (2021) Do you feel safe in the urban space? From perceptions to associated variables. Anuario de Psicología Jurídica, 31(1), 75–84.
Barzenjeh, A., & Barzenjeh, K. (2015) Investigating the impact of urban public space design on residents’ mental health: A case study of Boukan city. National Conference on Identity-Oriented Architecture and Urban Planning, Mashhad, Iran. Haghi, M., & Heidarzadeh, K. (2022) [The relationship between functional structure and visual character of urban neighborhoods and mental health]. [Journal Title Not Provided in Source].
Beeler, J. N. (2011) Security planning for public spaces: Testing a proposed CPTED rating instrument in Berlin, Germany (Master’s thesis). University of Florida.
Dong, H., & Qin, B. (2017) Exploring the link between neighborhood environment and mental well-being: A case study in Beijing, China. Landscape and Urban Planning, 164, 71–80.
Han, B., et al. (2019) [The impact of access to parks and urban spaces on mental health]. [Journal Title Not Provided in Source].
Kamali-Far, F., & Fanaei, S. (2023) The relationship between urban spaces and women’s mental health. Green Architecture Journal, 34, 99–108.
Koozegari Kalaji, L., & Norouzi, A. (2022) The role of defenseless urban spaces in women’s security: A case study of Jiroft, Kerman. Quarterly Journal of Environmental Planning, 57, 103–124.
Mir Moeini, M., & Jalili Sadrabad, S. (2019) Measuring environmental security using space syntax theory and spatial metrics: Case study of Saraasiab neighborhood, Tehran. Geography, 17(62), 218–242.
Pfeiffer, D., & Cloutier, S. (2016) Planning for happy neighborhoods. Journal of the American Planning Association, 82(3), 267–279.
Saeidi Zarangi, S., et al. (2024) Evaluating the impact of built environment quality on the mental and psychological health of neurology and psychiatry patients in Ardabil city. Quarterly Journal of Urban Social Geography, 11(21), 47–63.
Shahouran, F., & Asadpour, H. (2024) What role do urban environments play in citizens’ mental health? Lessons learned from studies in Iran. Iranian Journal of Urban Design Studies, 1(1), 257–284. Taheri, M., et al. (2019) [Examining the relationship between physical environment and citizens’ satisfaction and happiness]. [Journal Title Not Provided in Source].
* Corresponding Author: Assistant Professor, Urban and Regional Planning Research Group, Institute of Humanities and Social Studies in ACECR, Tehran, Iran.
M.ghasemi@acecr.ac.ir
** M.A in Urban Planning, Institute of Applied Science in ACECR Kermanshah, Iran.
nfartashmehr@gmail.com
احمدی، سیروس و دیگران (1391) «بررسی رابطه احساس بی‌نظمی و احساس ناامنی در بین شهروندان یاسوجی»، پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی ایران (پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی)، سال اول، شماره 3، صص 63-80.
اصغری ابراهیمآباد، محمدجواد و محمد ممی¬زاده اوجور (1397) «نقش انعطاف‌پذیری روان‌شناختی و سرسختی روان‌شناختی در تبیین به¬زیستی روان‌شناختی سربازان»، پژوهش‌های روان‌شناسی بالینی و مشاوره (مطالعات تربیتی و روان‌شناسی)، سال هشتم، شماره 1، صص 37-51.
برزنجه، افشین و کامران برزنجه (1394) «بررسی تأثیر طراحی فضاهای عمومی شهری بر سلامت روانی ساکنان شهری (مطالعه موردی: شهر بوکان)»، همایش ملی معماری و شهرسازی هویت‌گرا، مشهد.
پوراحمد، احمد و دیگران (1397) «تأثیر چشم‌اندازهای شهری بر سلامت روان شهروندان (مطالعه موردی: مناطق ۲ و ۹ شهر تهران)»، فصلنامه شهر پایدار، سال اول، شماره 3، صص.
17- 33.
چاره‌جو، فرزین و فیروزه کریمی (1401) «ارزیابی تأثیر کیفیت‌های طراحی شهری بر سلامت روانی و شادمانی شهروندان (نمونۀ موردی: محله‌های چهارباغ و سوران در شهر سنندج)»، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، شماره 88، صص 27-48.
حسینی، علی و دیگران (1395) «تأثیر طراحی شهری بر سلامت شهروندان با تأکید بر سه عنصر فضای سبز، محله و سیستم حمل‌و¬نقل»، چهارمین کنگره بینالمللی عمران، معماری و توسعه شهری، تبریز.
حقی، محمدرضا و احسان حیدرزاده (1401) «تأثیر کیفیت محیطی محلات شهری در حفظ سلامت روان شهروندان در دوره همه‌گیری کرونا (مطالعه موردی: شهر کرمانشاه)»، مدیریت مخاطرات محیطی (دانش مخاطرات سابق) دورة نهم، شمارة 1، صص 3-11.
حکیمیان، پانته‌آ و مهرنوش مظهری (1399) «تدوین چارچوب مفهومی تبیین‌کننده کیفیت‌های طراحی شهری مرتبط با سلامت روان ساکنان محلات شهری»، گفتمان طراحی شهری مروری بر ادبیات و نظریههای معاصر، سال اول، شماره ۱، صص ۱۱- ۱۷ ساسان‌پور، فرزانه و دیگران (1397) «تبیین جایگاه نشانه‌های شهری در حفظ و ارتقای دلبستگی به مکان با تأکید بر تصویر ذهنی شهروندان (مطالعه موردی: شهر سنندج)»، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، سال پنجم، شماره 14، صص331-360.
سعیدی زارنجی، سمیرا و دیگران (1403) «ارزیابی تأثیر کیفیت محیط ساخته¬شده بر سطح سلامت روحی و روانی بیماران مغز و اعصاب و روان در شهر اردبیل»، فصلنامه جغرافیای اجتماعی شهری، شماره 11 (پیاپی 21)، صص 47- 63.
شاهوران، فاطمه و هاجر اسدپور (1403) «محیط‌های شهری، چه نقشی بر سلامت روان شهروندان دارند؟ درس‌آموزی از مطالعات انجام¬شده در ایران»، نشریه علمی مطالعات طراحی شهری ایران، دوره اول، شماره 1، صص 257-284.
شفیعآبادی، عبدالله و غلامرضا ناصری (1399) نظریههای مشاوره و روان درمانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
شمشادی، فرزانه (1394) «تحلیل و بررسی کاربری فضای سبز شهری و تأثیر آن بر کیفیت زندگی شهروندان (مطالعه موردی: شهرکبودرآهنگ، تبریز)»، کنفرانس بین المللی انسان، معماری، عمران و شهر، تبریز.
صابری فر، رستم (1397)، بررسی رابطه بین میزان بهره مندی از فضاهای رفاهی شهری و سلامت روان شهروندان، فصلنامه پژوهش سلامت، دوره 3، شماره 2، صص 32- 54.
عبدالملکی، مونا (1395) بررسی و تبیین اثرات شکل شهر بر سلامت عمومی شهروندان (مطالعه موردی: شهر مشهد)، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما سید هادی حسینی، دانشگاه حکیم سبزواری، دانشکده جغرافیا.
قشلاق¬پور، سهیل و ملیحه باباخانی (1400) «تحلیل عوامل پیشگیری جرم از طریق طراحی محیطی (CPTED) در مسکن مهر (مورد مطالعاتی: شهرک مهر شهرستان نظرآباد)»، معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، دوره چهاردهم، شماره 36، صص 161-175.
غفاری گیلانده، عطا و چنور محمدی (1402) «بررسی وضعیت محیط و منظر شهری و ارتباط آن با سلامت روان شهروندان شهر پاوه»، جغرافیا و روابط انسانی، دوره پنجم، شماره 4، صص 262-280.
کلارک، رونالد (1387) «نظریه پیشگیری جرم از طریق طراحی محیطی»، پژوهش‌های مدیریت انتظامی (مطالعات مدیریت انتظامی)، دوره سوم، شماره 3، صص 344-356.
کمالی‌فر، فاطمه و ساناز فنائی (1402) «رابطه فضاهای شهری و سلامت روانی زنان»، مجله معماری سبز، شماره 34، صص 99-108.
کوزه‌گر کالجی، لطفعلی و علی نوروزی (1401) «نقش فضاهای بی‌دفاع شهری در امنیت زنان (مطالعه موردی: شهرستان جیرفت؛ کرمان)»، فصلنامه علمی و پژوهشی آمایش محیط، شماره 57، صص 103-124.
محسنی تبریزی، علیرضا و سهراب قهرمانی و سجاد یاهک (1390) «فضاهای بی‌دفاع شهری و خشونت (مطالعه موردی: فضاهای بی‌دفاع شهر تهران)»، جامعه¬شناسی کاربردی (مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان)، سال بیست¬ودوم، شماره 4 (پیاپی 44)، صص 51-70.
محمدی، محمدرضا و همایون امینی و حسین ملک افضلی و حمیدرضا نقوی و حمیدرضا پوراعتماد و سیدعباس باقری یزدی و مهدی رهگذر و جواد علاقبندراد و عمران محمدرازقی و هاراطون داویدیان و احمدعلی نوربالا (1382) «همه‌گیری‌شناسی اختلالات روان‌پزشکی در ایران، سال 1380»، تحقیقات نظام سلامت حکیم (حکیم)، سال ششم، شماره 1، صص 55-65.
محمدی، بابک و علی چهری (1402) «بررسی وضعیت سلامت روانی دانش‌آموزان شهر کرمانشاه در سال ۱۴۰۲»، ششمین همایش بینالمللی روان¬شناسی، علوم تربیتی و مطالعات اجتماعی، تهران، 1403.
منصوری، سید امیر (1389) «چیستی منظر شهری»، نشریه علمی منظر، دوره دوم، شماره 9، صص 30-35.
میردرکوندی، رحیم (1386) «الگوها و نظریه‌هاى عمده بهداشت روانى»، فصلنامه معرفت، شماره 112، صص 109-128.
میرمعینی، مهدی و سمانه جلیلی صدرآباد (1398) «سنجش امنیت محیطی با استفاده از تئوری چیدمان فضایی و تکنیک مکان‌سنجی (نمونه مطالعاتی: محله سرآسیاب تهران)»، جغرافیا، سال هفدهم، شماره 62، صص 218-242.
Azevedo, V., Sani, A., M. Nunes, L., & Paulo, D. (2021) Do you Feel Safe in the Urban Space? From Perceptions to Associated Variables, Anuario de Psicología Jurídica, 31(1), 75-84.
Beeler, J. N. (2011) Security Planning for Public Spaces: testing a proposed CPTED rating instrument in Berlin, Germany, A thesis for master of arts in urban and regional planning, university of Florida.
Dong, H., & Qin, B. (2017) Exploring the link between neighborhood environment and mental wellbeing: A case study in Beijing, China. Landscape and Urban Planning, 164, 71-80.
Pfeiffer, D., & Cloutier, S. (2016). Planning for happy neighborhoods. Journal of the American Planning Association, 82(3), 267–279.
Thompson, Susan (2007) Health planning Forum, presented by premier’s Council. UNESCO (United Nations Educational, Scientific.