عدم گرایش به فرزندآوری در بافت فرهنگی خوزستان
محورهای موضوعی : آسیب‌های اجتماعی مرتبط با همسرگزینی، تغییر الگوهای ازدواج، طلاق و ناپایداری خانواده
هنگامه آریا نژاد
1
,
جعفر کردزنگنه
2
*
,
منصور شریفی
3
1 - دانشجوی دوره دکتری جمعیت¬شناسی واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، ایران
3 - دانشیار جمعیت‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران
کلید واژه: بیفرزندی ارادی, زنان, تحولات فرهنگی, استان خوزستان و سبک زندگی.,
چکیده مقاله :
پدیده بیفرزندی به عنوان یکی از ویژگی‌های جمعیت‌شناختی مرتبط با رفتار باروری، موضوع تحقیق حاضر است. این پژوهش به طور خاص و مستقل بر بیفرزندی ارادی زنان در استان خوزستان متمرکز و با روش کیفی و رویکرد نظریه زمینه‌ای انجام شد. با 28 مصاحبه نیمه‌ساختاریافته عمیق از زنان بی‌فرزند که مشکل ناباروری نداشته‌اند، ولی تصمیم به بیفرزندی دایمی گرفته بودند، اشباع دادهها حاصل شد. بر اساس سه سطح کدگذاری باز، محوری و انتخابی، در نهایت 120 مفهوم یا کد، 19 مقوله فرعی و 6 مقوله اصلی و مقوله هسته بیفرزندی به‌مثابه یک سبک زندگی از مجموع مصاحبهها کشف و به عنوان نتیجه، انتخاب این سبک از زندگی، محصول یک عامل نیست و به صورت تصادفی در جامعه شکل نگرفته است. این پدیده، نتیجه یک فرایند زمانی است که مشارکتکنندگان در نهایت با جمعبندی همه عواملی که در این فرایند اتفاق افتاده است، تصمیم به انجام کنش بیفرزندی گرفتهاند. ارائه سیاستهای اجتماعی که از حق انتخاب زنان در زمینه فرزندآوری یا عدم فرزندآوری حمایت کند، توسعۀ برنامه‌های آموزشی و آگاهی‌افزایی عمومی برای کاهش نگرش‌های منفی و کلیشه‌ها درباره زنانی که تصمیم به بیفرزندی می‌گیرند و همچنین سیاستهای حمایتی شغلی برای این زنان پیشنهاد می‌گردد.
Voluntary Childlessness in the Cultural
Context of Khuzestan
Hengameh Aryanezhad*
Jafar Kordzangeneh **
Mansour Sharifi ***
Voluntary childlessness, as a significant demographic characteristic of reproductive behavior, is the focus of this study. This research specifically examines the phenomenon among women in Khuzestan Province, Iran, using a qualitative methodology of the grounded theory approach. Data were collected through 28 in-depth, semi-structured interviews with childless women who, despite having no infertility issues, made a deliberate choice for lifelong childlessness. Data saturation was achieved, and analysis through open, axial, and selective coding resulted in 120 concepts, 19 subcategories, 6 main categories, and a core category identified as "childlessness as a lifestyle." The findings reveal that the choice of this lifestyle is not driven by a single factor nor emerges randomly in society. Instead, it is the outcome of a dynamic process wherein participants, by synthesizing various influencing factors, decide to adopt childlessness. Recommendations include implementing social policies to support women’s reproductive autonomy, developing public education and awareness programs to reduce negative attitudes and stereotypes toward childless women, and establishing employment support policies for these women.
Keywords: Voluntary Childlessness, Women, Cultural Transformations, Khuzestan Province, Lifestyle.
Introduction
Voluntary childlessness has emerged as a notable demographic phenomenon in contemporary societies, particularly in regions like Khuzestan Province, Iran, which has historically been characterized by strong cultural norms favoring high fertility. Economic, social, cultural, and psychological factors, alongside women’s lived experiences from childhood to adulthood, significantly influence the decision to remain permanently childless. This study seeks to provide a deeper understanding of this complex decision and its implications within the cultural context of Khuzestan.
Methodology
This research adopted a qualitative approach based on grounded theory. Data were collected through 28 in-depth, semi-structured interviews with married women in Khuzestan who had no fertility issues but consciously chose lifelong childlessness. Data saturation was achieved, ensuring comprehensive coverage of the phenomenon. The data were analyzed through three levels of coding: open, axial, and selective. The findings were validated through participant checks and consultations with expert academics.
Findings
The analysis yielded 120 concepts, 19 subcategories, and 6 main categories, with the core category identified as "childlessness as a lifestyle." Women’s decisions were shaped by causal conditions (e.g., economic and social challenges, upbringing experiences), contextual factors (e.g., time constraints, unstable support systems), and intervening conditions (e.g., increased educational attainment, economic instability). Strategies adopted by these women included conscious childlessness, self-determined lifestyles, and, in some cases, substituting children with pets.
Discussion and Conclusion
The findings indicate that voluntary childlessness is not a random occurrence but a deliberate choice resulting from the interplay of multiple factors. Women in Khuzestan, influenced by challenging lived experiences and a critical perspective on traditional maternal roles, adopt childlessness to preserve personal autonomy, pursue professional goals, and navigate economic and social challenges. This decision aligns with broader cultural transformations and increasing social acceptance of childlessness in the region. Voluntary childlessness in Khuzestan is becoming institutionalized as a lifestyle choice. Policymakers can support this trend by promoting women’s reproductive autonomy, implementing public education initiatives to reduce social stigma, and developing flexible employment policies. Future research should explore the long-term impacts of childlessness on women’s quality of life in later years and its broader cultural implications.
References
Correll, L. (2010) Anrufungen zur Mutterschaft. Eine wissenssoziologische Untersuchung von Kinderlosigkeit [Calls for motherhood. A scientific study of childlessness]. Münster: Verlag Westfälisches Dampfboot.
Correll, S. J., Benard, S., & Paik, I. (2007) Getting a job: Is there a motherhood penalty? American.
Hollander, H (2007) Women Who Are Fecund but Do Not Wish to Have Children Outnumber the Involuntarily Childless prespective on sexuale and reproductive health, Volume39, Issue2 pp. 120.
Doyle, J; Pooley, J A and Lauren Breen (2012) “A phenomenological exploration of the childfree choice in a sample of Australian women” Journal of Health Psychology, Volume 18, Issue 3.
Frejka T. Childlessness in the United States. In: Kreyenfeld M, Konietzka D, editors. Childlessness in Europe: contexts, causes, and consequences. Springer: New York; 2017.
Glaser, Barney et al. (1967) Discovery of Grounded Theory, Transaction Publishers, U.S. Publisher.
Graham, M (2013) “Why are childless women childless? Findings from an exploratory study in Victoria, Australia”. Deakin University.
Hara,T. (2008) Increasing Childlessness in Germany and Japan: Toward a Childless Society? Jappanes Journal of Sociology Volume17, Issue1, November, pp. 42-62.
Kreyenfeld. M, Konietzka . D (2017) Childlessness in Europe: Contexts, Causes, and Consequences, Max Planck Institute for Demographic Research Rostock, Germany. DOI 10.1007/978-3-319-44667-7.
Parlak S., Tekin I. (2020) A phenomenological study on voluntarily childless women. Psikoloji Çalışmaları/Studies in Psychology, 40(1), pp. 161–186.
Settle, B., & Brumley, K. (2014) ‘It’s the Choices You Make That Get You There’: Decision Making Pathways of Childfree Women. Michigan Family Review, 18(1), 1–22. doi: 10.3998/ mfr.4919087.0018.102.
* Ph.D. Student in Demography, Research Sciences Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
** Corresponding Author: Assistant Professor of Demography, Department of Social Sciences, Payam Noor University, Tehran, Iran.
*** Associate professor of Demography, Department of Social Sciences, Islamic Azad University, Garmsar Branch, Semnan, Iran.
آشفته تهرانی، امیر (1372) جامعه‌شناسی جمعيت، نمونه ایران، اصفهان، جهاد دانشگاهی اصفهان.
آقایاری هیر، توکل و مینا فرخی نکارستان و سیده صدیقه لطیفی مجره (1395) «فرزندآوری به‌مثابه مخاطره (مطالعه کیفی زمینه¬های کم‌فرزندی در شهر تبریز)»، مطالعات راهبردی زنان، سال نوزدهم، شماره 73، صص 7-33.
آریانژاد، هنگامه و جعفر کردزنگنه و منصور شریفی (1401) شیوه بی¬فرزندی طول عمر در استان خوزستان و عوامل همبسته با آن، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، دور 25، شماره 97، صص 98-73.
اسحاقی، محمد و سیده فاطمه محبی و شهربانو پاپی‌نژاد و زینب جهاندار (1393) «چالش¬هاي فرزندآوری زنان شاغل در یک مطالعه کیفی»، زن در توسعه و سیاست، دوره دوازدهم، شماره اول، صص 111-134.
بگی، میلاد (1400) «تمایل به بیفرزندی و تک‌فرزندی در میان زوجین تازه ازدواج کرده در ایران»، پایش، سال بیست¬ویکم، شماره 1، صص 69-79.
-------- (1402) «شیوع، علل و پیامدهای بی¬فرزندی در ایران و جهان: یک مرور نظام¬مند»، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، سال هجدهم، شماره 35، صص 97-148.
پورکاظم، کاظم (1375) جامعه‌شناسی قبایل عرب خوزستان (تحقیقی در آداب و رسوم و فرهنگ عامیانه)، تهران، آمه.
جهانگیری، جهانگیر و حبیب احمدی و منصور طبیعی و حسین ملتفت (1393) برساخت فهم زنان تک فرزند از چالش¬های فرزندآوری (مشارکت¬کنندگان: زنان تک فرزند شهر اهواز)، نشریه توسعه اجتماعی، دوره 9، شماره 1، صص 85-110.
حمیدی‌فر، مهدی و محمدامین، کنعانی و چنذانق عبادالهی (1396) نگاه بی¬فرزندان ارادی به فرزندآوری، مطالعه‌ای در شهر رشت، نشریه جامعه‌پژوهی فرهنگی، دوره 8، شماره 3، صص 27-54.
رشیدی، ابراهیم (1379) «بررسی عوامل اقتصادی- اجتماعی- فرهنگی و جمعیتی مؤثر بر باروری در شهر دهاقان»، فصلنامه علمی و پژوهشی جمعیت، سال هشتم، شماره 33، ص 4.
رضایی، مهدی (1391) زمینه¬های فرزندآوری پایین در کردستان ایران (مطالعه موردی: شهر سقز)، پایان¬نامه دکترای جمعیت‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، استاد راهنما: حسین محمودیان.
سالنامه آماری استان خوزستان (1395-1400) سازمان ثبت احوال استان خوزستان.
سرایی، حسن (1385) «تداوم و تغییر خانواده در جریان گذار جمعیتی ایران»، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، شماره 2، صص 37-60.
---------- (1387) «گذار جمعیتی دوم، با نیم‌نگاهی به ایران»، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، سال سوم، صص 523-588.
طاووسی، محمود و علی‌اصغر حائری مهریزی و ژیلا صدیقی و محمداسماعیل مطلق و محمد اسلامی و فاطمه نقی‌زاده و مهدی عنبری و اکرم هاشمی و علی منتظری (1396) تمایل به فرزندآوری و عوامل مرتبط با آن در ایران: یک مطالعه ملی، نشریه پایش، دوره 16، شماره 4، صص 401-410.
عباسی شوازی، محمدجلال و حاتم حسینی (1388) «تفاوت‌های قومی باروری در ایران: روندها و عوامل مؤثر بر آن»، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره هشتم، شماره 4، صص 30-36.
عباسی شوازی، محمدجلال و پیتر مکدونالد و میمنت حسینی چاوشی و زینب کاوه فیروز (1381) «بررسی دیدگاه زنان در مورد رفتارهای باروری در استان یزد با استفاده از روش‌های کیفی»، نامه علوم اجتماعی، شماره 10، صص 169-203.
عنایت، حلیمه و لیلا پرنیان (1392) مطالعه رابطه جهانی شدن فرهنگی و گرایش به فرزندآوری، نشریه زن و جامعه، دوره 4، شماره2 ، صص 109-136.
فروتن، یعقوب (1387) «رهیافتی جمعیت‌شناختی به اشتغال زنان: با ملاحظاتی بر وضعیت ایران»، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، شماره 6، صص 171-192.
---------- (1392) «چالش¬هاي خانواده معاصر و نوگرایی با تأکید بر طلاق در فرآیند گذار جمعیتی»، مسائل اجتماعی ایران، سال چهارم، شماره 2، صص 105-122.
فروتن، یعقوب و الهه سادات ایزی و سمیه نعیمی (1395) «تمایلات فرزندآوري در شهرستان-هاي بجنورد و گنبدکاووس»، فصلنامه علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی، سال شانزدهم، شماره 62، صص 187-223.
فلیک، اووه (1390) درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمه هادی جلیلی، تهران، نشرنی.
کاظمی‌پور، شهلا (1400) «تغییرات فرهنگی و تحول خانواده معاصر با تأکید بر ازدواج و فرزندآوری»، فصلنامۀ رهپویۀ ارتباطات و فرهنگ، فصل اول، شمارۀ یکم، پاییز.
محمودیانی، سراج¬الدین (1399) «بی¬فرزندی طول عمر و همبسته‌های اقتصادی اجتماعی آن در بین زنان ساکن استان‌های با باروری خیلی پایین در ایران»، فصلنامه پایش، جهاد دانشگاهی، دوره نوزدهم، شماره 5، صص 541-548.
مرکز آمار ایران (1401) شیب نزولی میزان باروری کل ایران از 96 تا 98، قابل دسترسی در: https://www.amar.org.ir/Portals/0/News/1399/khabar%20barvari.pdf.
مطلق، محمداسماعیل و مجذوبه طاهری و محمد اسلامی و سیدداود نصرالله پور شیروانی (1395) «عوامل مؤثر بر ترجیحات باروری در زنان اقوام ایرانی»، نشریه دانشکده پرستاری- مامایی ارومیه، دوره چهاردهم، شماره 6 پیاپی، صص 485-495.
میلر، پیتر (1384) سوژه، استیلا و قدرت، ترجمة نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران، نشرنی.
Ahmadi, Seyed Ebrahim, Rafiey, Hassan, Sajjadi, Homeira & Farhad Nosratinejad (2019) “Explanatory Model of Voluntary Childlessness.
Australian Bureau, of Statistics. Australian social trends: how many children have women in Australia had? Australian Bureau of Statistics: Canberra; 2008.
Correll, L. (2010) Anrufungen zur Mutterschaft. Eine wissenssoziologische Untersuchung von Kinderlosigkeit [Calls for motherhood. A scientific study of childlessness]. Münster: Verlag Westfälisches Dampfboot.
Hollander,H (2007) Women Who Are Fecund but Do Not Wish to Have Children Outnumber the Involuntarily Childless prespective on sexuale and reproductive health, Volume39, Issue2 pp. 120.
Doyle, J; Pooley, J A and Lauren Breen (2012) “A phenomenological exploration of the childfree choice in a sample of Australian women” Journal of Health Psychology, Volume 18, Issue 3.
Frejka T. Childlessness in the United States. In: Kreyenfeld M, Konietzka D, editors. Childlessness in Europe: contexts, causes, and consequences. Springer: New York; 2017.
Glaser, Barney et al. (1967) Discovery of Grounded Theory, Transaction Publishers, U.S. Publisher.
González, MJ; Jurado-Guerrero, T (2006) Remaining childless in affluent economies: a comparison of France, West Germany, Italy and Spain, 1994–2001 Rester sans enfant dans des sociétés d'abondances: une comparaison , European Journal of Population/Revue europeenne de demographie 22 (4), 317-35.
Gore, D. (2002) "I Don’t Want Any Children… Ever:Gender Differences in Voluntary-Childlessness in the US", Florida State University.
Graham, M (2013) “Why are childless women childless? Findings from an exploratory study in Victoria, Australia”. Deakin University.
Hird, M.J. and Abshoff, K., (2000) Women without children: a contradiction in terms? Journal of Comparative Family Studies, 31 (3), pp. 347-376.
Houseknecht, S.K., (1987) Voluntary childlessness. In: M.B. Sussman and S.K. Steinmetz, eds. Handbook of marriage and the family. New York: Plenum Press, PP. 369-395.
Inglehart, R; Noris, P. (2003) ‘’The True Clash of Civilization’’, Foreign Policy, N.135.
Journal of Sociology, 112, 1297–1338.
Lincoln, YS. & Guba, EG. (1985) Naturalistic Inquiry. Newbury Park, CA: Sage Publications.
May, E.T., (1995) Barren in the promised land: childless Americans and the pursuit of happiness. Cambridge: Harvard University Press.
McAllister, Fiona (1998) Family Policy Studies Centre. Choosing childlessness / Fiona McAllister ; with Lynda Clarke.
Merz E.M, Liefbroer A.C ( 2012) The attitude toward voluntary childlessness in Europe: cultural and institutional explanations, Journal of Mariage ana family, Volume74, Issue3 pp. 587-600.
Miranti, R, McNamara, J, Tanton, R and Mandy Yap (2009) “A narrowing gap? Trends in the childlessness of professional women in Australia 1986-2006” Journal of Population Research Vol. 26, No. 4, pp. 359-379 (21 pages).
Ongaro, F., (2007) Reproductive choices between values, ties, and opportunities. Rivista di Studi Familiari. Special Issue: Childfree, 12 (1), 2337.
Park, K. (2002) Stigma management among the voluntarily childless. Sociological Perspectives, 45(1), 21-45. https://doi.org/10.1525/sop.2002.45.1.21.
Parlak S., Tekin I. (2020) A phenomenological study on voluntarily childless women. Psikoloji Çalışmaları/Studies in Psychology, 40(1), pp. 161–186.
Rindfuss, R. R., Morgan, P. S., & Swicegood, G. (1988) First births in America: Changes in the timing of parenthood. London: University of California Pres. Rubinstein, R.L. (1987) Childless elderly: Theoretical perspectives and practical concerns. J Cross-Cultural Gerontol 2, pp.1–14. https://doi.org/10.1007/BF00117173.
Settle, B., & Brumley, K. (2014) ‘It’s the Choices You Make That Get You There’: Decision Making Pathways of Childfree Women. Michigan Family Review, 18(1), 1–22. doi: 10.3998/ mfr.4919087.0018.102.
Sobotka, T., Hansen, M. A., Jensen, T. K., Pedersen, A. T., Lutz, W., & Skakkebæk, N. E. (2008) The contribution of assisted reproduction to completed Fertility: An analysis of Danish data. Population and Development Review, 34, pp.79–101.
Tanturri, M.L., & Mencarini, L., (2008) Childless or childfree? Paths to voluntary childlessness in Italy. Population and Development Review, 34(1):pp. 51-77. Veevers, J.e. (1980) Childless by choice,Toronto, Butterworths.