رسانۀ ملی و پیشگیری از اعتیاد، تحلیل محتوای مستند «شوک» با تأکید بر اعتیاد
محورهای موضوعی : آسیب‌های اجتماعی مرتبط با رسانه، ارتباطات و فضای مجازیامیر حاجی علی عسگری 1 , ثریا احمدی 2 * , پروانه پیشنمازی 3
1 - کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
2 - استادیار گروه نیازسنجی و مطالعات فرهنگی جهاد دانشگاهی، واحد شهید بهشتی
3 - استادیار پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله
کلید واژه: اعتیاد, شیوه‌های پیشگیری, رسانه, مستند شوک, ارتقای سلامت.,
چکیده مقاله :
رسانه‌ها در شکل‌دهی به افکار، عقاید، ارزش‌ها، فرهنگ و آگاهی‌ها، نقش بسزایی دارند. امروزه با به کارگیری هوشمندانه از رسانه‌ها می‌توان به معرفی آسیب‌های اجتماعی، پیشگیری و مقابله با آنها پرداخت. اعتیاد از جمله رایج ترین آسیب‌های اجتماعی است که گریبانگیر کشور ماست. بنابراین پیشگیری از اعتیاد می‌تواند نقش مهمی در کاهش آسیب‌های اجتماعی داشته باشد. رسانۀ ملی بنا بر مسئولیت اجتماعی خود همواره در پی مقابله و مبارزه با آسیب‌های اجتماعی و از جمله اعتیاد بوده و هست. مستند «شوک» از جمله برنامه هایی بود که در راستای مقابله با اعتیاد از شبکه سوم سیما تولید و پخش شد. تحقیق حاضر با هدف تحلیل عملکرد مستند شوک انجام شد. چارچوب نظری این تحقیق مبتنی بر نظریه‌های برجسته سازی، چارچوب سازی و الگوی ارتقای سلامت «تانهیل»، نظریۀ جرم انگاری و جرم زدایی اعتیاد است. روش تحقیق، تحلیل محتوای کمی و ابزار جمع‌آوری اطلاعات، پرسشنامه معکوس است و جامعه نمونه به صورت هدفمند، هشت برنامه در بازه زمانی هجده ماهه از ابتدای سال 96 تا شهریور سال 97 بوده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که نوع نگرش به اعتیاد، عمدتاً بیمارانگارانه و رویکرد برنامه بر پیشگیری اولیه تأکید دارد. در نحوۀ الگودهی درباره پیشگیری از اعتیاد، معرفی عوامل خطر و مواد مخدر صنعتی بیشتر مورد توجه بوده است. همچنین طبق نتایج این تحقیق، دوستان و انگیزه‌‌های درمانی از عوامل گرایش به اعتیاد بودند.
Media has been a significant role to shape the thoughts, beliefs, values, culture and awareness. Today with the intelligent use of media, it is possible to introduce social issues, prevent and confrontation. Addiction is one of the most common social issues that trouble our country. Therefore, addiction prevention can play an important role in reducing social harm. According to its social responsibility, the national media has always sought to confront and fight against social harms, including addiction. The documentary "Shock" was among the programs that were produced and broadcasted on the third channel of national TV in order to deal with addiction. The present research was conducted with the aim of analyzing the performance of Shock documentary. The theoretical framework of this theory was based on theories of social responsibility, framing and Tannehill's health model. The research method, quantitative content analysis and data collection tools were reverse questionnaire. 8 programs in the period of 18 months from the beginning of 2019 to September of 2019 were selected purposely. The findings show: the type of attitude towards addiction is mainly patient-oriented and the approach of the program emphasizes primary prevention. The way of modeling about the prevention of addiction, introduction of risk factors, and industrial drugs have received more attention. Also, according to the results of this research, friends and therapeutic motivations were among the factors of tendency towards addiction.
احمدی، حبیب و علی عربی (1395) «ضرورت بازنگری در سیاست‌های تصویرگری اعتیاد در جامعه (مطالعه موردی: شهر کرج)»، فصلنامه توسعه اجتماعی (توسعه انسانی سابق)، دوره یازدهم، شماره 1، صص 7-34.
پورافکاری، نصرت الله (1384) «فرهنگ جامع روانشناسی و روانپزشکی»، فرهنگ معاصر ، تهران، ص818.
تقی¬پور، فائزه و داریوش شرفی (۱۳۹۵) «تجارب مردان معتاد به مواد مخدر ساکن در شهر شاهین‌شهر از عملکرد رسانه‌های جمعی پیرامون نحوه پیشگیری از اعتیاد»، همایش ملی پیشگیری از اعتیاد، شاهین شهر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهین شهر.
خالقی‌پور، شهنار و محمد حسین یارمحمدیان (1387) مصرف موارد مخدر و برنامه های پیشگیری در نوجوانان و جوانان، دانشگاه آزاد واحد خوراسگان.
رحمدل، منصور (۱۳۸۲) «اعتیاد و سوء مصرف مواد مخدر در ایران: جرم¬زدایی یا جرم¬انگاری»، نشریه رفاه اجتماعی، دوره سوم، شماره ۹، صص ۲۰۳-۲۴۲.
رضاقلی¬زاده، بهنام (1393) «نقش رسانه در پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر»، فصلنامه سلامت اجتماعی، دوره 1، شماره ۴، صص۷۹-۱۰۰.
رضایی، شوق¬علی و صمد رمزی قره قشلاقی (۱۳۹۴) «بررسی نقش مدارس و رسانه‌ها در پیشگیری از اعتیاد»، دومین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روان¬شناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی سروش حکمت مرتضوی، مؤسسه آموزش عالی مهر اروند، مرکز راهکارهای دستیابی به توسعۀ پایدار.
رفیعی‌فر شهرام، (1383) «از آموزش سلامت تا سلامت»، اداره ارتباطات و آموزش سلامت معاونت سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
رمضانی، حسین و مسعود عباسی (1396) «مطالعۀ چگونگی بازنمایی افراد دارای اعتیاد به مواد مخدر در برنامه‌های تلویزیون»، پیشگیری نوین، گاهنامه داخلی، شماره 14، صص 1-10.
ستاد مبارزه با مواد مخدر (1389) استراتژی‌های پیشگیری از اعتیاد.
سورين و تانكارد، (1381) نظريه هاي ارتباطات، ترجمه عليرضا دهقان، تهران، دانشگاه تهران.
سیام، شهره (۱۳۸۵) «بررسی شیوع سوء مصرف مواد اعتیادآور میان دانشجویان پسر رشت در سال ۱۳۸۴»، مجله تحقیقات علوم پزشكی زاهدان (طبیب شرق)، صص ۲۷۹-۲۸۵.
شرق، علی و دیگران (1390) «بررسی عوامل مؤثر بر عود اعتیاد از دیدگاه مراجعه¬کننده به مراکز»، ماهنامه علمی- پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه، دوره بیست¬ودوم، شماره 2، صص 129-136.
شهتا آدام و اشترونبرگ جاسپر (1394) «نظریه چارچوب بندی»، ترجمه بیچرانلو، www.
sooremag.
ir طاوسی رودسری، رضوانه (۱۳۹۵) «نقش رسانه‌های جمعی در پیشگیری از سوءمصرف مواد مخدر»، همایش ملی پیشگیری از اعتیاد، شاهین¬شهر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهین-شهر.
طهرانی، مهدی (۱۳۹۵) «نقش رسانه‌های جمعی، فضای مجازی و پویش‌های مردمی در پیشگیری از اعتیاد»، همایش ملی پیشگیری از اعتیاد، شاهین¬شهر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهین¬شهر.
عزیزی عبدالرضا (1382) «پیشگیری و درمان اعتیاد»، تهران، ناشر چهارم.
کوش دنی و فیسک جان (1380) «فرهنگ تلویزیون»، ترجمه مژگان برومند، مجله ارغنون، دوره 8 شماره 19، صص 125-142.
مسعودی فرید، حبیب¬الله و دیگران (1393) «نقش رسانه در پیشگیری از اعتیاد: چالش‌ها و راهکارها»، فصلنامه سلامت اجتماعی و اعتیاد، دوره ۱، شماره 1، صص 81-94.
مک کوایل دنیس (1387) درآمدی بر نظریه ارتباطات جمعی، ترجمه پرویز اجلالی، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
مهدی¬زاده، سید محمد (1389) نظریه‌های رسانه: اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی، تهران، همشهری.
میرزایی، طیبه و دیگران (1389) «عوامل مرتبط با عود اعتیاد از دیدگاه مبتلایان به سوء مصرف مواد مخدر مراجعه¬کننده به مرکز ترک اعتیاد شهر رفسنجان»، نشریه پرستاری ایران، دوره ۲۳ ،شماره ۶۷، صص 49-58.
نباتی فریبا (1393) چارچوب‌سازی رسانه‌ها برای افکار ما، گفت‌وگو با دکتر علیرضا دهقان، http://www.
hamshahritraining.
ir/news نوجوان، کمال و محمود اصغری (1393) «تعیین روش مؤثر پیشگیری بر اساس راهبردهای کاربردی پیشگیری از اعتیاد»، فصلنامه سلامت اجتماعی و اعتیاد، دوره اول، شماره 3، صص 121-146.
Donaldson, E. A., Hoffman, A. C., Zandberg, I., & Blake, K. D. (2017) Media exposure and tobacco product addiction beliefs: Findings from the 2015 Health Information National Trends Survey (HINTS–FDA 2015) Addictive Behaviors, 72, 106-113.
Haghpanahan, H., Mackay, D. F., Pell, J. P., Bell, D., Langley, T., & Haw, S. (2017) The impact of TV mass media campaigns on calls to a National Quitline and the use of prescribed Nicotine replacement therapy: a structural vector Autoregression analysis. Addiction.
Tye J, Warner K, Glantz S. (1987) Tobacco advertising and consumption: evidence of a causal relationship. J Public Health Policy; 8:492–507.
Villani S. (2001) Impact of media on children and adolescents: A 10-year review of the research. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry;40:392–401.